Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด บำรุงธาตุ ร่างกาย กำลัง โรคน้ำเหลืองเสีย อาการท้องผูก เถาดาน APOCYNACEAE วงศ์ตีนเป็ด วงศ์ไม้ลั่นทม วงศ์โมก พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: โมกมัน (โมกน้อย)

ชื่อท้องถิ่น: โมกน้อย (ทั่วไป)/ โมกมันเหลือง (สระบุรี)/ มักมัน (สุราษฎร์ธานี)/มูกน้อย มูกมัน (น่าน)/เส่ทือ แนแก แหน่แก (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

ชื่อสามัญ: Ivory, Darabela, Karingi, Lanete, Tomentose Wrightia

ชื่อวิทยาศาสตร์: Wrightia arborea (Dennst.) Mabb.

ชื่อวงศ์: APOCYNACEAE

สกุล: Wrightia

สปีชีส์: arborea

ชื่อพ้อง: Wrightia tomentosa Roem. & Schult.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นโมกมัน จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กผลัดใบถึงขนาดกลาง มีความสูงของต้นประมาณ 10-20 เมตร เรือนยอดแหลม เปลือกลำต้นเป็นสีขาวหรือสีเทาอ่อน เปลือกต้นแตกเป็นร่องตื้น ๆ ตามยาว มีขนสีขาวตามกิ่งอ่อนและยอดอ่อน มีรูอากาศมาก ที่เปลือกด้านในมีน้ำยางสีขาว

ใบ เป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามกันสลับตั้งฉาก ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปไข่ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-8 เซนติเมตรและยาวประมาณ 7-18 เซนติเมตร ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบเรียบไม่มีหยัก พื้นผิวใบบางคล้ายแผ่นกระดาษ แผ่นใบมีขนนุ่มทั้งสองด้าน ด้านบนมีขนเฉพาะที่เส้นกลางใบหรือมีขนทั่วไป ส่วนด้านล่างมีขนที่เส้นกลางใบและเส้นแขนงใบอย่างทั่วถึง มีเส้นแขนงใบข้างละประมาณ 8-12 เส้น ก้านใบยาวประมาณ 2-7 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่มประปราย

ดอก ออกดอกเป็นช่อกระจุกตามปลายกิ่ง ช่อหนึ่งยาวประมาณ 3-6 เซนติเมตร ดอกเป็นสีขาวอมเหลือ ดอกมีกลิ่นหอม ก้านช่อดอกและก้านดอกย่อยมีขนสั้นนุ่มขึ้นอยู่ประปรายถึงหนาแน่น กลีบดอกมี 5 กลีบ กลีบดอกบิด โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร กลีบดอกเป็นรูปรี รูปรีแกมรูปไข่กลับ หรือเป็นรูปไข่กลับ ปลายมน มีขนาดกว้างประมาณ 4-6 มิลลิเมตรและยาวประมาณ 0.8-1.2 เซนติเมตร ปลายหลอดกลีบดอกก้านดอกมีขนสั้นนุ่ม ส่วนด้านในเกลี้ยงถึงมีขนละเอียด กระบังรอบที่ติดตรงข้ามกลีบดอกยาวประมาณ 3.5-5 มิลลิเมตร ติดแนบเกือบตลอดความยาว ปลายจักเป็นซี่ฟัน กระบังรอบที่ติดสลับกับกลีบดอกยาวประมาณ 1.5- มิลลิเมตร ลักษณะเป็นรูปแถบ ปลายแยกเป็นแฉก 2 แฉก ภายในหลอดดอกมีทั้งเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมีย เกสรเพศผู้จะติดบนหลอดกลีบดอก โผล่พ้นมาจากปากหลอด อับเรณูเป็นรูปหัวลูกศร มีขนสั้นนุ่มที่ด้านนอก รังไข่จะอยู่เหนือวงกลีบ คาร์เพลเชื่อม 2 อัน ส่วนกลีบเลี้ยงดอกโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉก 5 แฉก กลีบเลี้ยงมีลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายมนถึงแหลม มีขนสั้นนุ่มอยู่ประปรายถึงหนาแน่น กลีบเลี้ยงกว้างประมาณ 2-3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 2.5-5 มิลลิเมตร ดอกแรกบานจะเป็นสีขาวอมเหลือง ข้างนอกเป็นสีเขียวอ่อน และเมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 1 นิ้ว และจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงหรือสีแดงม่วง

ผล ลักษณะออกผลเป็นฝักยาวคิดคู่กันและห้อยลง ฝักเป็นรูปทรงกระบอก มีร่องตามยาวทั้ง 2 ข้าง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8-11 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 7-14 นิ้ว พื้นผิวฝักเกลี้ยงหรือขรุขระ ไม่มีรูอากาศ ฝักเมื่อแก่เต็มแห้งแล้วจะแตกออกได้ ภายในมีเมล็ดเป็นจำนวนมาก ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปรีหรือรูปแถบ มีขนาดกว้างประมาณ 1.5-2.5 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 12-16 มิลลิเมตร ที่ปลายด้านหนึ่งมีขนปุยสีขาวเป็นกระจุกติดอยู่ กระจุกขนยาวประมาณ 2-4 มิลลิเมตร ทำให้ปลิวไปตามลมได้ไกล

สภาพนิเวศวิทยา: พบขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ และป่าโปร่งทั่วไปที่ระดับความสูงจากน้ำทะเลถึง 1,600 เมตร

ถิ่นกำเนิด: -

การกระจายพันธุ์: อินเดีย ตอนใต้ของจีน ไปจนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด และวิธีการตอนกิ่ง

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*เปลือกตัน รสฝาดเมา สรรพคุณ บำรุงธาตุให้เป็นปกติ แก้คุดทะราด

*แก่น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมลั่นดาน

*กระพี้ รสขม สรรพคุณ แก้ดีพิการ

*ใบ รสขม สรรพคุณ ขับน้ำเหลือง แก้ท้องมาน แก้ตับพิการ

*ดอก รสจือ สรรพคุณ ทำลายพรรดึก

*ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน

องค์ประกอบทางเคมี:

-พบสาร ได้แก่ benzoic acid, 2-hydroxy-6-methyoxy, benzoic acid, 4-hydroxy, conessidine, conessine, conkurchin, ferulic acid, gentisic acid, hexaconsane-3, 6-diol, 12-oic acid, hexacosan-3, 6-diol-12-oic acid / quercetin , kaempferol, kurchicine, kurchine, n-tritriacontan-16-one, sinapic acid, syringic acid, vanillic acid, wrightiadione

การศึกษาทางเภสัชวิทยา: -

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-การทดสอบความเป็นพิษ ด้วยการฉีดสารสกัดส่วนของพืชที่อยู่เหนือดินด้วยเอทานอลและน้ำ (ในอัตราส่วน 1:1) เข้าที่ช่องท้องหนูถีบจักรทดลอง พบว่าในขนาดที่ทำให้หนูตายครึ่งหนึ่ง เท่ากับ 125.0 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม และถ้าฉีดสารสกัดจากเปลือกต้นเข้าใต้ผิวหนังของหนูถีบจักรทดลอง ในขนาดที่ทำให้หนูตายครึ่งหนึ่งเท่ากับ 8.065 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม

การใช้ประโยชน์:

-ยอดอ่อน ใช้ลวกจิ้มรับประทานร่วมกับน้ำพริก หรือนำมาทำแกงได้

-เปลือก ให้เส้นที่นำไปใช้ทำกระดาษและใช้แทนเส้นใยจากฝ้ายได้

-เปลือกต้น ามารถนำมาสกัดทำเป็นสีย้อมเส้นไหมด้วย โดยจะใช้สีเขียวอ่อน (Milky green)

-เนื้อไม้ มีเนื้อไม้เป็นสีขาวนวลถึงขาวอ่อน เสี้ยนตรง เนื้อเหนียวและละเอียดมาก สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น ใช้ในงานแกะสลัก ทำเครื่องกลึง เครื่องเล่นสำหรับเด็ก เครื่องดนตรี เครื่องเรือน เป็นต้น

-นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ เนื่องจากต้นโมกมันเป็นไม้ที่มีทรงพุ่มสวยงาม ให้ร่มเงา เหมาะนำไปปลูกในสวนป่า และดอกยังมีกลิ่นหอม

-ในประเทศจีนจะใช้สารสกัดจากรากและใบเป็นยารักษาวัณโรคแรกเริ่มที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ และยาแก้อาการปวดข้อจากโรคข้อรูมาติก