Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

บำรุงน้ำนม EUPHORBIACEAE วงศ์ยางพารา พืชจำพวกหญ้า

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: หญ้าน้ำนมราชสีห์

ชื่อท้องถิ่น: น้ำนมราชสีห์ใหญ่ นมราชสีห์ ผักโขมแดง (ภาคกลาง)/ หญ้าน้ำหมึก (ภาคเหนือ, ไทลื้อ)/ หญ้าหลังอึ่ง (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน)/ ตะกราเหมาะ (กะเหรี่ยงแดง)/ บัดอะตอน (ปะหล่อง)/ ไต่ปวยเอี่ยงเช่า ปวยเอี้ยง (จีน) เป็นต้น

ชื่อสามัญ: Garden spurge, Asthma weed, Snake weed, Milkweeds

ชื่อวิทยาศาสตร์: Euphorbia hirta L.

ชื่อวงศ์: EUPHORBIACEAE

สกุล: Euphorbia

สปีชีส์: hirta

ชื่อพ้อง:

-Chamaesyce gemella (Lag.) Small

-Chamaesyce hirta (L.) Millsp.

-Chamaesyce hirta var. laeticincta Croizat

-Chamaesyce karwinskyi (Boiss.) Millsp.

-Chamaesyce rosei Millsp.

-Desmonema hirta (L.) Raf.

-Euphorbia bancana Miq.

-Euphorbia capitata Lam.

-Euphorbia chrysochaeta W.Fitzg.

-Euphorbia gemella Lag.

-Euphorbia globulifera Kunth

-Euphorbia hirta var. destituta L.C.Wheeler

-Euphorbia hirta var. typica L.C.Wheeler

-Euphorbia karwinskyi Boiss.

-Euphorbia nodiflora Steud.

-Euphorbia obliterata Jacq.

-Euphorbia pilulifera var. arechavaletae Herter

-Euphorbia pilulifera var. discolor Engelm.

-Euphorbia pilulifera var. glabrescens Thell.

-Euphorbia pilulifera var. guaranitica Chodat & Hassl.

-Euphorbia pilulifera var. hirta (L.) Thell.

-Euphorbia pilulifera f. humifusa Domin

-Euphorbia pilulifera var. obliterata (Jacq.) Hitchc.

-Euphorbia pilulifera f. rubromaculata Domin

-Euphorbia pilulifera f. viridis Domin

-Euphorbia verticillata Vell.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นน้ำนมราชสีห์ เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มีอายุเพียงปีเดียว ลำต้นมีความยาวประมาณ 15-40 เซนติเมตร ลักษณะของลำต้นแตกกิ่งก้านสาขาจากโคนต้นใกล้ดินตั้งขึ้น หรือแผ่ออกไปรอบ ๆ ตามก้านมีสีแดงเรื่อ ๆ และมีขนสีน้ำตาลปนเหลือง มีน้ำยางสีขาวคล้ายน้ำนมไหลซึมหากนำมาหักก้านหรือเกิดบาดแผล ซึ่งเป็นที่มาของชื่อน้ำนมราชสีห์

ใบ เป็นใบเดี่ยวออกเรียงเป็นคู่ตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรี รูปไข่ รูปขอบขนาน หรือรูปรีแกมข้าวหลามตัดเบี้ยวเล็กน้อย ใบมีความกว้างประมาณ 0.25-2.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 1-4 เซนติเมตร ปลายใบแหลมสั้น ส่วนฐานใบสอบเบี้ยวเล็กน้อย ส่วนขอบใบเป็นหยักเล็กแบบฟันเลื่อย ใบมีเส้นใบออกจากโคนประมาณ 3-5 เส้นในแต่ละข้าง ที่กลางใบจะมีจุดสีม่วงแดง ส่วนด้านล่างใบมีขนสีน้ำตาลอมเหลือง ส่วนหูใบเป็นรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร และก้านใบยาวประมาณ 1-3 มิลลิเมตร สีคล้ายกับลำต้น

ดอก ออกดอกเป็นช่อบริเวณง่ามใบ มี 1-6 ช่อ มีดอกจำนวนมากออกชิดกันแน่นเป็นกระจุกกลม ๆ ในช่อหนึ่ง ๆ จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร ดอกมีสีเขียวปนสีม่วงแดง ก้านดอกไม่มีหรือมีแต่สั้นมากประมาณ 0.5-1.5 เซนติเมตร ดอกย่อยเป็นแบบ Cyathium (ลักษณะออกช่อเหมือนดอกโป๊ยเซียน) เรียงอัดกันแน่นแบบช่อกระจุกซ้อน มีประมาณ 20-50 ช่อ ในแต่ละ Cyathium ติดบนวงใบประดับเป็นรูปถ้วย มีความสูงประมาณ 0.8 มิลลิเมตร และมีต่อมขนาดประมาณ 0.1 มิลลิเมตร 4 ต่อม เป็นสีชมพู ต่อมมีรยางค์เป็นแผ่นสั้นแคบขนาดประมาณ 0.2-0.3 มิลลิเมตร ดอกติดภายใน Cyathium จะไม่มีกลีบดอกและกลีบเลี้ยง ดอกตัวผู้อยู่ด้านข้างมีหลายดอก โดยเกสรตัวผู้ลดรูปเหลือ 1 อัน ก้านเกสรสั้นติดบนก้านดอก ส่วนดอกตัวเมียมี 1 ดอก ติดอยู่ด้านบน มีรังไข่ 3 พู มีก้านสั้น ๆ ก้านเกสรอยู่ 3 อัน ยอดเกสรมีความยาวประมาณ 0.3 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 2 แฉกตื้น ๆ

ผล ลักษณะกลมแกมรูปสามเหลี่ยมหรือแบบแคปซูล มี 3 พู ยาวประมาณ 1.5 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่ม และมีรอยแยก 3 รอย ส่วนก้านผลมีความยาวประมาณ 0.5 มิลลิเมตร ผลแห้งแล้วจะแตก มี 1 เมล็ดในแต่ละซีก เมล็ดมีขนาดเล็กผิวเรียบสีน้ำตาลแก่หรือสีแดง ลักษณะเป็นรูปรีและเป็นเหลี่ยมเล็กน้อย มีความยาวประมาณ 0.7 มิลลิเมตร

สภาพนิเวศวิทยา: พบขึ้นตามที่รกร้าง ชายป่า ท้องนา และในพื้นที่โล่งจนถึงระดับความสูงประมาณ 1,200 เมตร

ถิ่นกำเนิด: อเมริกาเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน

การกระจายพันธุ์: -

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดและการใช้กิ่งปักชำ

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*ต้น รสขม สรรพคุณ แก้ปัสสาวะมีสีแดงเหลืองขุ่น บำรุงน้ำนม

องค์ประกอบทางเคมี:

-ต้นน้ำนมราชสีห์ พบสารจำพวก flavonoids, polyphenols, tannins, friterpenes, phytosterols, alkanes ส่วนสาระสำคัญที่พบในต้นน้ำนมราชสีห์ที่มีประโยชน์ในการบำบัดรักษาโรค ได้แก่ β-amyrin ,euphosterol, β-sitosterol และ tannic acid เป็นต้น

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

-มีรายงานเกี่ยวกับฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาต่างๆ เช่น ฤทธิ์กระตุ้นภูมิคุ้มกัน ลดความดันโลหิต ขยายหลอดเลือด ลดน้ำตาลในเลือด ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกร็ดเลือด ลดการอักเสบ ลดไข้ แก้ปวด ยับยั้งเนื้องอก ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านวัณโรคต้านเชื้อรา ต้านยีสต์ ต้านไวรัส ต้านเชื้อบิด ยับยั้งอะฟลาทอกซิน ยับยั้งมะเร็งกล่องเสีย ต้านไวรัสเอดส์ รวมถึงเพิ่มการผลิตน้ำนม เป็นต้น

-จากผลการศึกษาทางเภสัชวิทยาของน้ำนมราชสีห์ในหลายๆแหล่งทั้งในและต่างประเทศ จากผลการศึกษาของ EI-Mahmood พบว่าสารสกัดน้ำเมทานอลและเฮกเซนจากพืชทั้งต้น (whole plant) ของน้ำนมราชสีห์ มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรียแกรมลบที่เป็นสาเหตุของการติดเชื้อในช่องท้อง ได้แก่ Escherichia coil, Klebsiella pneumonia, Shigella dysenteriae, Salmonella typhi และ Proteus mirabillis เป็นต้น

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-การทดสอบพิษเฉียบพลันของน้ำนมราชสีห์ โดยการกรอกสารสกัดทางปาก และการฉีดใต้ผิวหนังแก่หนูถีบจักร โดยใช้สารสกัด(ทั้งต้น) ในขนาด 0.3 กรัม ผลปรากฏว่า ขนาดที่ไม่แสดงอาการเป็นพิษในหนูถีบจักร โดยการกรอกทางปาก คือ 10 กรัม (1 กิโลกรัม) เช่นกัน

การใช้ประโยชน์:

-โรคกระเพาะอาหาร ใช้ต้นตากแห้ง นำมาต้มรวมกับไมยราบ ลูกใต้ใบ และทองพันชั่ง ใช้ดื่มเช้าและเย็น

-โรคตานขโมยในเด็ก (ผอม พุงโร ก้นปอด) ใช้ต้นสด 30 กรัม กับตับหมู 120 กรัม ตุ๋นกิน

-โรคบิดมูกเลือด ใช้ทั้งต้นแห้ง 15-25 กรัม บิดถ่ายเป็นเลือดให้ผสมน้ำตาลทราย หากบิดถ่ายเป็นมูกให้ผสมน้ำตาลทรายแดง ใช้น้ำต้มสุกตุ๋นเอาน้ำดื่ม หรือจะใช้ทั้งต้นนำมาผสมกับน้ำตาลอ้อยต้มเป็นน้ำดื่ม

-โรคฝีในปอด ใช้ต้นสด 1 กำมือ ตำคั้นเอาน้ำครึ่งแก้ว ผสมน้ำดื่ม

-โรคฝีที่เต้านม ใช้ต้นสด 60 กรัม ร่วมกับเต้าหู้ 120 กรัม ต้มกิน และใช้ต้นสด 1 กำมือ ผสมเกลือเล็กน้อยตำผสมน้ำร้อนเล็กน้อยพอกบริเวณที่เป็น

-อาการขัดเบา หนองใน ปัสสาวะเป็นเลือด ใช้ต้นสด 20-60 กรัม ผสมน้ำต้มกินวันละ 2 ครั้ง หรือใช้ทั้งต้นแห้งนำมาชงกับน้ำร้อนดื่ม หรือจะใช้ทั้งต้นนำมาตัดสั้น ๆ ประมาณครึ่งนิ้ว นำไปคั่วไฟพอเหลือง ใช้ชงดื่มต่างน้ำ จะช่วยขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะแดงหรือเป็นขุ่นข้น

-ช่วยขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะแดงหรือขุ่นข้น ใช้ต้นแห้วชงกับน้ำร้อนดื่ม

-ช่วยเพิ่มน้ำนมและฟองน้ำนมให้สะอาด ระงับอาการชัก แก้ไอ แก้หืด ใช้ต้นสด ต้มกับน้ำดื่ม

-โรคกลาก ขาเป็นกลาก เน่าเปื่อย ด้วยการใช้ต้นสดประมาณ 100 กรัม นำมาแช่ในแอลกอฮอล์ 75% ปริมาณ 500 มิลลิลิตร ประมาณ 3-5 วัน แล้วนำมาใช้ทาบริเวณที่เป็นบ่อย ๆ