Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

โรคริดสีดวงทวารหนัก อาการไข้อาการปวดฟัน FABACEAE LEGUMINOSAE วงศ์ถั่ว พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: ประดู่เสน

ชื่อท้องถิ่น: ดู่ ดู่ป่า (ภาคเหนือ)/ ประดู่ ประดู่ป่า (ภาคกลาง)/ จิต๊อก (ฉาน-แม่ฮ่องสอน)/ ตะเลอ เตอะเลอ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)/ ฉะนอง (เขมร)

ชื่อสามัญ: Burmese Padauk, Burmese ebony, Burma Padauk, Narva

ชื่อวิทยาศาสตร์: Pterocarpus macrocarpus Kurz

ชื่อวงศ์: FABACEAE-LEGUMINOSAE และอยู่ในวงศ์ย่อย FABOIDEAE-PAPILIONOIDEAE-PAPILIONACEAE

สกุล: Pterocarpus

สปีชีส์: macrocarpus

ชื่อพ้อง:

-Lingoum cambodianum Pierre

-Lingoum glaucinum Pierre

-Lingoum gracile Pierre

-Lingoum macrocarpum (Kurz) Kuntze

-Lingoum oblongum Pierre

-Lingoum parvifolium Pierre

-Lingoum pedatum Pierre

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นประดู่เสน เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมหรือเป็นรูปร่ม ไม่แผ่กว้าง ลำต้นตั้งตรงมีความสูงได้ประมาณ 15-30 เมตร มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.3-2.1 เมตร ไม่ค่อยแตกกิ่งก้านสาขา เปลือกลำต้นหนาเป็นสีน้ำตาลดำแตกเป็นระแหงทั่วไป ส่วนเปลือกในชั้นในมีน้ำเลี้ยงสีแดงดูแตกเป็นช่องไม่เหมือนกับต้นประดู่บ้าน กิ่งและก้านอ่อนมีขนนุ่มขึ้นทั่วไป ส่วนกิ่งแก่ผิวจะเกลี้ยง มีรากตอนโคนต้นเป็นสันนูนขึ้นมาเหนือพื้นดิน เข้าใจว่ามีถิ่นกำเนิดในประเทศ แต่ได้นำเข้ามาปลูกในประเทศแถบทะเลอันดามัน เบงกอลตะวันตก เพื่อประโยชน์ในการเป็นไม้ร่มตามข้างถนนและในสวน ประดู่ชนิดนี้ยังจัดเป็นไม้พื้นบ้านดั้งเดิมของไทยอีกด้วย คนไทยจะรู้จักกันดีมาแต่โบราณ โดยมักจะ

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ แต่ละช่อใบจะมีใบย่อยประมาณ 5-11 ใบย่อย ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปค่อนข้างมน หรือรูปไข่ถึงรูปขอบขนาน ปลายใบแหลมเป็นติ่ง โคนใบมนหรือค่อนข้างแหลม ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2.5-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-15 เซนติเมตร แผ่นใบเหนียวคล้ายหนัง ใบอ่อนมีขนเล็กน้อย ส่วนใบแก่จะเกลี้ยง ผิวใบจะมีขนสั้น ๆ ปกคลุมท้องใบมากกว่าหลังใบ ก้านใบอ่อนมีขนอ่อนปกคลุมเล็กน้อย

ดอก ออกดอกเป็นช่อสีเหลืองตามซอกใบและที่ปลายกิ่ง ช่อดอกมีลักษณะห้อยลง ยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร และมีขนาดใหญ่กว่าประดู่บ้าน แต่จะไม่มีค่อยมีดอก ออกดอกไม่ดก หรือออกประปราย ดอกเป็นสีเหลือง รูปร่างของดอกเป็นรูปดอกถั่ว กลีบเลี้ยงดอกเป็นสีน้ำตาลอมเขียวหรือเป็นสีเขียว มี 5 กลีบ ติดกันเป็นถ้วย ปลายแยกเป็น 2 แฉก แบ่งเป็นอันบน 2 กลีบติดกัน และอันล่าง 3 กลีบติดกัน กลีบยาวประมาณ 6-8 มิลลิเมตร ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ เป็นสีเหลืองแกมแสด ขนาดเล็ก ลักษณะของกลีบเป็นรูปผีเสื้อ กลีบยาวประมาณ 8-15 เซนติเมตร มีเกสรเพศผู้ 10 อัน ก้านชูอับเรณูติดกัน เป็น 2-3 กลุ่ม ก้านยาวประมาณ 7-13 มิลลิเมตร ส่วนเกสรเพศเมียมี 1 อัน รังไข่ superior ovary สีเขียว มีขนเล็ก ๆ ขึ้นปกคลุม ก้านเกสรเพศเมียมีลักษณะโค้งเล็กน้อย ยอดเกสรเป็นตุ่ม ดอกประดู่จะมีกลิ่นหอมแรง ส่งกลิ่นไปได้ไกล ดอกจะบานและร่วงพร้อมกันทั้งต้น

ผล ออกผลเป็นฝักกลมแบน ผลมีขนาดใหญ่กว่าผลประดู่บ้านและมีขนปกคลุมอยู่ ผลมีปีกคล้ายจานบิน มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-7 เซนติเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียวอ่อน เมื่อแก่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแกมเทา ตรงกลางมีเปลือกคลุม แข็งและหนา มีเมล็ดประมาณ 1-2 เมล็ด เมล็ดเป็นสีน้ำตาลแดง มีขนาดยาวประมาณ 0.4-0.5 นิ้ว มล็ดประมาณ 1-2 เมล็ด เมล็ดเป็นสีน้ำตาลแดง มีขนาดยาวประมาณ 0.4-0.5 นิ้ว

สภาพนิเวศวิทยา: ขึ้นอยู่ในป่าเขตเบญจพรรณและป่าเต็งรังทั่วไปทางภาคเหนือ ภาคอีสาน ภาคกลาง และภาคตะวันตกของประเทศไทย ยกเว้นภาคใต้ พบขึ้นได้ตามไหล่เขา ที่ราบ ยอดเขาเตี้ย ๆ ใกล้บริเวณแหล่งน้ำที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 300-600 เมตร

ถิ่นกำเนิด: มาเลเซีย

การกระจายพันธุ์: เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ลาว พม่า กัมพูชา

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*แก่น รสขมหวาน สรรพคุณ แก้คุดทะราด แก้ไข้เพื่อเสมหะ โลหิต และกำเดา

*ปุ่ม รสฝาดขมเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาไอรมทวาร แก้ริดสีดวงทวาร

องค์ประกอบทางเคมี:

-สารสำคัญที่พบ ได้แก่ สารอีปิแคทเทซิน ในเนื้อไม้ประกอบไปด้วยสารที่มีชื่อว่า Narrin ซึ่งเป็น Amorphous และสีแดงเข้ม สารนี้เมื่อนำมาหลอมกับด่างจะให้ phloroglucinol และ resocicinol และยังมีสารสี santalin และ angolensin อีกด้วย ส่วนเปลือกต้นมี gum kino เหมือนกับประดู่บ้าน และมี tannic acid เป็นส่วนผสมอยู่ด้วย

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

-ฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือด เมื่อปี ค.ศ.1986 ที่ประเทศอินเดีย ได้มีการทดลองนำสารอิปิแคทเทซินที่สกัดได้จากประดู่บ้านมาใช้ โดยพบว่าสารดังกล่าวสามารถลดระดับน้ำตาลในเลือดของหนูที่ทำให้เป็นเบาหวานด้วยสาร Alloxan (สาร Alloxan จะเข้าไปทลายเซลล์ต่อมตับอ่อนที่สร้างอินซูลิน ทำให้หนูเป็นเบาหวาน)

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-จากการทดสอบความเป็นพิษ พบว่า เมื่อสารสกัดจากส่วนที่อยู่เหนือดินของต้นประดู่บ้านด้วย 50% เอทานอล นำมาฉีดเข้าทางช่องท้องของหนูถีบจักรทดลอง พบว่าในขนาดที่ทำให้หนูถีบจักรตาย 50% มีขนาดมากกว่า 1 กรัมต่อกิโลกรัม

การใช้ประโยชน์:

-ใบ มีรสฝาด นำมาชงกับน้ำใช้สระผมได้[

-ไม้ประดู่ เป็นไม้ที่มีคุณภาพดี มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ เพราะเป็นไม้เนื้อแข็ง เนื้อไม้ละเอียดปานกลาง ปลวกไม่ทำลาย มีเนื้อไม้ที่มีสีสวยและลวดลายสวยงาม สีแดงอมเหลืองถึงสีแดงอิฐเข้ม มีเส้นสีแก่กว่าสีพื้น เสี้ยนสนเป็นริ้วไสกบตกแต่งชักเงาได้ดี สามารถนำมาใช้ในการก่อสร้างบ้านเรือน ทำเสา คาน ฝาบ้าน พื้นบ้าน ไม้ปาร์เกต์ ไม้ประสาน ไม้อัด แผ่นไม้ชุบซีเมนต์ เครื่องเรือน เครื่องมือเครื่องใช้ เป็นต้น

-ลำต้น กิ่ง ใช้เป็นฟืนและถ่าน โดยไม้ประดู่จะให้ความสูงถึง 5,022 และ 7,539 แคลอรีต่อกรัม ตามลำดับ

-เปลือกไม้ สามารถนำมาใช้ย้อมผ้าให้เป็นสีน้ำตาล และยังให้น้ำฝาดสำหรับใช้ฟอกหนัง ส่วนแก่นก็สามารถนำมาใช้ย้อมผ้าได้เช่นกัน โดยใช้ให้สีแดงคล้ำ แต่ในปัจจุบันแก่นประดู่ค่อนข้างจะหาได้ยาก จึงนิยมใช้เปลือกต้นแทนในด้านการนำมาใช้ย้อมสีเส้นไหม โดยลอกเอาส่วนของเปลือกต้นมาสับเป็นชิ้นเล็ก ๆ ตากให้แห้ง เปลือกของต้นประดู่แห้ง 3 กิโลกรัม สามารถย้อมสีเส้นไหม 1 กิโลกรัม ต้มสกัดสีกับน้ำในอัตราส่วน 1:10 เป็นเวลา 1 ชั่วโมง แล้วกรองเอาเฉพาะน้ำนำไปใช้ย้อมเส้นไหมด้วยกรรมวิธีการย้อมร้อนนาน 1 ชั่วโมง หลังจากนั้นก็นำเส้นไหมมาแช่ในสารละลายช่วยติดสีจุนสี ก็จะได้เส้นไหมสีน้ำตาลเข้ม