Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

โรคหืดหอบ อาการท้องผูก เถาดาน อาการขัดเบา นิ่ว ขับปัสสาวะ อาการไข้SAPINDACEAE วงศ์เงาะ พืชจำพวกเถาเครือ

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: โคกกระออม (ตุ้มต้อก)

ชื่อท้องถิ่น: ตุ้มต้อก (แพร่)/ วิวี่ วี่หวี่ (ปราจีนบุรี)/ โพออม โพธิ์ออม (ปัตตานี), เครือผักไล่น้ำ ลูกลีบเครือ (ภาคเหนือ)/ กะดอม โคกกระออม (ภาคกลาง)/ ติ๊นโข่ ไหน (จีน)/ เจี่ยขู่กวา เต่าตี้หลิง ไต้เถิงขู่เลี่ยน (จีนกลาง)

ชื่อสามัญ: Balloon vine, Heart pea, Heart seed, Smooth leaved heart Pea

ชื่อวิทยาศาสตร์: Cardiospermum halicacabum L.

ชื่อวงศ์: SAPINDACEAE

สกุล: Cardiospermum

สปีชีส์: halicacabum

ชื่อพ้อง:

-Cardiospermum corindum L.

-Cardiospermum microcarpum Humb., Bonpl. & Kunth

-Cardiospermum luridum Blume

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นโคกกระออม เป็นไม้เถาเลื้อยหรือไม้เถาเลื้อยล้มลุกขนาดกลาง มีอายุราว 1 ปี ลำต้นแตกกิ่งจำนวนมาก มีเถายาวประมาณ 1-3 เมตร มักเลื้อยเกาะพันกันขึ้นไปบนต้นไม้หรือตามกิ่งไม้ หรืออาจเลื้อยไปตามพื้นดิน ลักษณะของเถาเป็นเหลี่ยมมีสันประมาณ 5-6 เหลี่ยม และมีขนปกคลุมเล็กน้อย ผิวของเถาเป็นสีเขียว เถามีขนาดโตเท่ากับก้านไม้ขีดไฟ หรืออาจจะเล็กกว่านั้นก็มี และบริเวณข้อของเถาจะมีมือสำหรับยึดเกาะ

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับ มีใบย่อย 3 ใบ ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปหอก ปลายใบแหลม ส่วนขอบใบเป็นหยักลึกและมีมือเกาะสั้น ๆ จะอยู่ที่ปลายยอดระหว่างซอกเถาที่มีก้านช่อดอก โดยมือจับจะมีอยู่ 2 อันแยกกันออกจากก้านช่อดอกที่ยาว ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 5-12 เซนติเมตร แผ่นใบบางเป็นสีเขียว ผิวใบเรียบไม่มีขน ใบหลังจะมีขนาดเล็กกว่า และมีก้านใบยาว

ดอก ออกเป็นช่อ ๆ มีประมาณ 3-4 ดอก โดยจะออกตามง่ามใบ ดอกมีขนาดเล็กสีขาว มีกลีบดอก 4-5 กลีบ ดอกมีขนาดไม่เท่ากัน ดอกยาวประมาณ 2.5 มิลลิเมตร ส่วนกลีบเลี้ยงดอกมี 4 กลีบ ดอกมีเกสรเพศผู้ 8 ก้าน

ผล ลักษณะคล้ายกับถุงลมเป็นเยื่อบาง ๆ ลักษณะของผลเป็นรูปสามเหลี่ยม มีพู 3 พู มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของผลประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร เปลือกผลบางและเป็นสีเขียวอมเหลือง มีขนสั้นนุ่มกระจายอยู่ทั่วผล ผลเมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลดำและแฟบลง ก้านผลสั้น ภายในผลจะมีเมล็ดขนาดเล็กประมาณ 1-3 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะกลม ผิวเรียบ มีขนาดเท่ากับเมล็ดข้าวโพด หรือมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 มิลลิเมตร เมล็ดเป็นสีเขียวอ่อนและค่อนข้างนิ่ม และเมื่อเมล็ดแก่จะเปลี่ยนเป็นสีดำและแข็ง ที่ขั้วเมล็ดเป็นสีขาวลักษณะคล้ายรูปหัวใจ

สภาพนิเวศวิทยา: พบขึ้นทั่วไปตามป่าเบญจพรรณ ตามชายป่า หรือตามที่รกร้างว่างเปล่า ริมทาง ตามริมน้ำ หรือบริเวณที่มีร่มเงา จนถึงระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 1,500 เมตร

ถิ่นกำเนิด: อเมริกาเขตร้อน

การกระจายพันธุ์: -

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*เถา รสขมขื่น สรรพคุณ แก้ไข้

*ใบ รสขมขื่น สรรพคุณ แก้หืด

*ดอก รสขมขื่น สรรพคุณ ขับโลหิต

*ลูก รสขมขื่นเย็น สรรพคุณ ดับพิษไฟลวก

*ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษงู ใช้หยอดตาแก้ตาต้อ

*ใช้ทั้ง 5 รสขมเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ บำรุงน้ำนม ระบายท้อง แก้ไข้

องค์ประกอบทางเคมี:

-เมล็ด พบน้ำมันหอมระเหย เช่น 11-Eicosenoic acid, 1-Cyano-2 hydroxy methyl prop 2-ene-1-ol และสาร Saponin เป็นต้น

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

-ฤทธิ์ลดความดันโลหิต น้ำมันระเหยจากเมล็ดโคกกระออม เมื่อนำไปทดลองกับสุนัขพบว่าสามารถช่วยลดความดันโลหิตได้ในระยะเวลาหนึ่งชั่วโมงครึ่ง แต่ถ้านำน้ำมันหอมระเหยจากเมล็ดไปสกัดด้วยแอลกอฮอล์ จะสามารถช่วยลดความดันโลหิตได้ในระยะเวลาประมาณ 2-4 ชั่วโมง

การศึกษาทางพิษวิทยา: -

การใช้ประโยชน์:

-ช่วยขับปัสสาวะ ใช้ทั้งต้นนำมาต้มดื่มเป็นยาใช้ดื่มต่างน้ำ

-ช่วยขับปัสสาวะ ใช้โคกกระออมและใบสะระแหน่ อย่างละประมาณ 10 กรัม นำมาต้มกับน้ำประทาน

-ยาสระผมกำจัดรังแค ใช้เถาโคกกระออมมาทุบคั้นแช่ในน้ำพอข้น ๆ แล้วนำมาใช้ชโลมศีรษะและทิ้งไว้สักครู่ แล้วค่อยล้างออก จะช่วยกำจัดรังแคได้ดีมาก

-ยอดอ่อน ใช้รับประทานเป็นผักสดหรือเผาไฟ โดยยอดอ่อนจะมีรสขมเล็กน้อย ช่วยบำรุงสุขภาพ เพราะมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยชะลอความแก่และช่วยในการต่อต้านมะเร็งได้อีกต่างหาก

-ในชนบทจะเรียกต้นโคกกระออมว่า “หญ้าแมงหวี่” หากเด็กมีอาการตาแฉะหรือตาแดง ก็มักจะมีแมลงหวี่มาตอม คนชนบทก็จะใช้เถาของต้นโคกกระออมรวมทั้งใบสด ๆ ด้วย มาพันไว้รอบศีรษะ จะทำให้แมลงหวี่กลัวไม่กล้ามาตอมอีก

-หมอพื้นบ้านจะนำรากสด ๆ มาคั้นกับน้ำสะอาดใช้หยอดตาแก้ตาต้อ แก้เจ็บตาได้ผลดี

-แพทย์แผนจีนจะใช้ทั้งต้นนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาขับน้ำนม ทำให้เกิดน้ำนม และยังช่วยบำรุงน้ำนมของสตรี