Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

อาการไข้SAPINDACEAE วงศ์เงาะ พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: พุมเรียงบ้าน (ชำมะเรียงบ้าน)

ชื่อท้องถิ่น: Luna nut, Chammaliang

ชื่อสามัญ: โคมเรียง (ตราด)/ พูเวียง (นครราชสีมา)/ มะเถ้า ผักเต้า (ภาคเหนือ)/ หวดข้าใหญ่ ภูเวียง (ภาคอีสาน)/ ชำมะเลียง ชำมะเลียงบ้าน พุมเรียง พุมเรียงสวน (ภาคกลาง)

ชื่อวิทยาศาสตร์: Lepisanthes fruticosa (Roxb.) Leenh.

ชื่อวงศ์: SAPINDACEAE

สกุล: Lepisanthes

สปีชีส์: fruticosa

ชื่อพ้อง:

-Capura fruticosa (Roxb.) Blanco ex Vidal

-Capura nigrescens S.Vidal

-Capura pinnata Blanco

-Capura pulchella Ridl.

-Capura zollingerianus Teijsm. & Binn.

-Koelreuteria edulis Blanco

-Otolepis cambodiana Pierre

-Otolepis erythrocalyx (Hiern) Kuntze

-Otolepis fruticosa Kuntze

-Otolepis furcata Pierre

-Otolepis nigrescens Turcz.

-Otolepis nodosa Pierre

-Otophora acuminata Radlk.

-Otophora anomala Radlk.

-Otophora bijuga Radlk.

-Otophora blancoi Blume

-Otophora cambodiana Pierre

-Otophora cauliflora Merr.

-Otophora eberhardtii Gagnep.

-Otophora erythrocalyx Hiern

-Otophora fruticosa (Roxb.) Blume

-Otophora furcata Pierre

-Otophora glandulosa Radlk.

-Otophora grandifoliola Quisumb. & Merr.

-Otophora lancifolia Radlk.

-Otophora latifolia Ridl.

-Otophora nigrescens Fern.-Vill.

-Otophora nodosa Pierre

-Otophora oliviformis Radlk.

-Otophora pinnata (Blanco) Merr.

-Otophora pulchella (Ridl.) Merr.

-Otophora resecta Radlk.

-Otophora sessllis King

-Otophora setigera Radlk.

-Otophora siamensis Craib

-Otophora zollingeriana Teijsm. & Binn.

-Sapindus baccatus Blanco

-Sapindus fruticosus Roxb.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

พุ่มเรียงบ้าน เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีความสูงของต้นประมาณ 4-7 เมตรและสูงได้ถึง 8 เมตร เปลือกลำต้นเป็นสีน้ำตาลแตกเป็นร่อง ๆ ตามกิ่งอ่อนและยอดอ่อน มีขนสีน้ำตาล

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ มีใบย่อยประมาณ 5-7 คู่ ออกเยื้องกันเล็กน้อย ลักษณะของแผ่นใบย่อยเป็นรูปรีแกมขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบมนหรือสอบเข้า ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-3 เซนติเมตรและยาวประมาณ 7-21 เซนติเมตร แผ่นใบหนา หลังใบเรียบเป็นมัน ส่วนท้องใบเรียบ ก้านใบยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร และบริเวณก้านใบจะมีหูใบลักษณะเป็นแผ่นกลม ๆ เด่นชัด

ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบ Raceme ออกตามกิ่งและลำต้น ช่อดอกห้อยลง ช่อดอกยาวได้ถึง 75 เซนติเมตร ดอกย่อยของแต่ละช่อจะมีทั้งดอกที่สมบูรณ์เพศและไม่สมบูรณ์เพศ ดอกเป็นสีขาวครีม ดอกเมื่อบานจะมีขนาดกว้างประมาณ 5-7 มิลลิเมตร กลีบดอกมี 5 กลีบแยกกัน ที่ฐานจะเรียวเล็ก กลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปรีคล้ายกลีบเลี้ยงแต่จะบางกว่าและอยู่สับหว่างกลีบเลี้ยง ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ 8 ก้าน ติดอยู่ด้านหนึ่งของฐานรองดอกที่นูนขึ้น มีขนาดยาวประมาณ 3-4 มิลลิเมตร มีก้านชูอับเรณูสั้น ๆ ส่วนดอกเพศเมียมีเกสรเพศเมีย 1 ก้าน มีรังไข่ติดอยู่เหนือฐานรองดอก และมีเกสรเพศผู้ที่ไม่เจริญ 8 ก้านติดอยู่รอบ ๆ รังไข่ รังไข่มี 3 พู 3 ห้อง ในแต่ละห้องจะมีออวุล 1 อัน สำหรับกลีบเลี้ยงดอกนั้นจะเป็นสีม่วง มี 5 กลีบ ลักษณะกลีบเลี้ยงเป็นรูปรี มีขนาดกว้างประมาณ 3-4 มิลลิเมตรและยาวประมาณ 5-6 มิลลิเมตร

ผล ลักษณะผลออกเป็นช่อ ๆ ในหนึ่งช่อจะมีผลเป็นพวง พวงละประมาณ 20-30 ผล ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม รูปไข่ หรือรูปไข่ถึงรูปรีป้อม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของผลประมาณ 2-3 เซนติเมตร ผิวผลเรียบเป็นมัน ผลสดเป็นสีเขียวอมม่วงแดง เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำ เนื้อผลฉ่ำน้ำ มีรสหวาน ใช้รับประทาน ภายในผลมีประมาณ 1-2 เมล็ด ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปทรงกลมหรือรูปไข่ปนขอบขนาน ผิวเรียบเป็นสีดำ มีขนาดกว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 2-2.5 เซนติเมตร

สภาพนิเวศวิทยา: พบตามป่าโปร่ง ตามแนวชายป่า หรือริมลำธาร ที่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลจนถึง 1,000 เมตร และพบได้มากในแถบพื้นที่ชายทะเล สำหรับประเทศไทยพบได้ในทุกภาค แต่จะพบได้มากในภาคใต้ และภาคตะวันออกเฉียงใต้

ถิ่นกำเนิด: เอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การกระจายพันธุ์: เกาะบอร์เนียว, กัมพูชา, จาวา, ลาว, ซุนดา, อิสมาลายา, โมลุกกะ, เมียนมา, ร์ฟิลิปปินส์, สุลาเวสี, สุมาเตรา, ไทย, เวียดนาม

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*ราก รสเบื่อจืดขมเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้ร้อนภายในกระสับกระส่าย หมอมักใช้พุมเรียงทั้ง 2 อย่างนี้รวมกัน

องค์ประกอบทางเคมี: -

การศึกษาทางเภสัชวิทยา: -

การศึกษาทางพิษวิทยา: -

การใช้ประโยชน์:

-ใบอ่อน ยอดอ่อนสามารถนำมาใช้ทำแกงใส่ผักรวม (ชะอม สลิด แส้ว หนัง ฮาก) ทำแกงเลียง ใส่ปลาย่าง หรือใช้เป็นผักสดจิ้มน้ำพริก หรือนำมาลวกต้มจิ้มกินกับน้ำพริกมะม่วง น้ำพริกปลาร้าหรือยำ

-ผลสุก มีรสหวานฝาด ใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้ แต่ก่อนจะรับประทานผลควรนำมาคลึงเบา ๆ ให้ทั่วผล คนโบราณให้เด็กดินแก้โรคท้องเสีย

-ผล นำมาใช้ทำเป็น “น้ำชำมะเลียง” ได้ ซึ่งมีส่วนผสมดังนี้ ชำมะเลียงสุกงอม 1 ถ้วย, น้ำเชื่อม 1/3 ถ้วย, เกลือ 1 ช้อนชา และน้ำต้มสุกอีก 1 ถ้วยครึ่ง โดยวิธีการทำอย่างแรกให้เลือกผลชำมะเลียงที่ผลโต ๆ และสุกงอม นำมาล้างให้สะอาด ใส่ลงในภาชนะ เติมน้ำต้มสุกลงไปเล็กน้อย แล้วยีให้เมล็ดออกจากเนื้อ เติมน้ำที่เหลือลงไป กรองเอาเมล็ดและเปลือกออก หลังจากนั้นให้เติมน้ำเชื่อมและเกลือลงไป ก็จะได้น้ำพุมเรียง (ชำมะเรียง)

-ผลสุก ได้สีม่วงที่ได้จากผลสุก สามารถนำมาใช้เป็นสีผสมอาหารได้

-นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ เนื่องจากใบมีสีเขียวเข้มตลอดปี เมื่อผลิใบใหม่จะเป็นสีเขียวอ่อนแกมเหลืองสดใส ส่วนผลก็มีสีสันสวยงาม โดยนิยมปลูกแซมไว้ตามสวนผลไม้ทั่วไป หรือใช้ปลูกเพื่อการจัดสวนตามบ้าน ตามสถานที่ราชการ