Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

โรคตา บำรุงโลหิต อาการวิงเวียนศรีษะ PLANTAGINACEAE วงศ์เทียนเกล็ดหอย พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: เทียนเกล็ดหอย

ชื่อท้องถิ่น: -

ชื่อสามัญ: Psyllium Seed, Blonde Psyllium Seed, Ispaghula Seed, Psyllium Husk, Psyllium Seed Husk

ชื่อวิทยาศาสตร์: Plantago ovata Forssk.

ชื่อวงศ์: PLANTAGINACEAE

สกุล: Plantago

สปีชีส์: ovata

ชื่อพ้อง:

-Plantago albicans Roem. & Schult.

-Plantago argentea Desf.

-Plantago brunnea E.Morris

-Plantago declinata Roem. & Schult.

-Plantago decumbens Forssk.

-Plantago fastigiata E.Morris

-Plantago fastigiata var. brunnea (E.Morris) Pilg.

-Plantago gooddingii A.Nelson & P.B.Kenn.

-Plantago insularis Eastw.

-Plantago insularis var. fastigiata (E.Morris) Jeps.

-Plantago insularis var. scariosa (E.Morris) Jeps.

-Plantago insularis var. typica Poe

-Plantago ispaghul Roxb.

-Plantago leiocephala Wallr. ex K.Koch

-Plantago mauritii Sennen

-Plantago microcephala Poir.

-Plantago minima A.M.Cunn.

-Plantago monspeliensis Willd.

-Plantago ovata var. fastigiata (E.Morris) S.C.Meyers & Liston

-Plantago ovata var. insularis (Eastw.) S.C.Meyers & Liston

-Plantago ovatifolia Steud.

-Plantago scariosa E.Morris

-Plantago trichophylla Nábelek

-Plantago villosa Moench

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นเทียนเกล็ดหอย จัดเป็นพืชล้มลุก ลำต้นตรงนิ่ม ไม่มีเนื้อไม้ สูงประมาณ 3-10(-16) เซนติเมตร มีรากแก้วที่สั้น

ใบ ออกเรียงตรงข้าม ลักษณะแคบยาวขอบขนาน ถึงรูปหอก กว้างประมาณ 0.1-0.6 เซนติเมตร ยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ใบหนา ผิวใบมีขนขึ้นหนานุ่มเป็นสีขาว มีเส้นใบ 3 เส้น เป็นร่องลึก

ดอก เป็นดอกแยกเพศผสมเกสรโดยลม ออกดอกเป็นช่ออัดกันแน่น ดอกทรงกลมถึงรูปไข่แคบ ขนาดประมาณ 0.5-2.5 (-3)เซนติเมตร ดอกก ดอกเป็นสีเขียวอมน้ำตาล กลีบเลี้ยง สีขาว มีขนาดประมาณ 2.5-3 มิลลิเมตร ขอบเกลี้ยง รูปทรงไข่กว้าง

ผล ลักษณะเป็นแบบแคปซูล ยาวประมาณ 7-8 มิลลิเมตร

เมล็ด (เทียนเกล็ดหอย) เมล็ดรูปไข่หรือรูปรี แบนคล้ายเรือ ลักษณะด้านนอกนูนด้านในเว้า ผิวมัน ลื่น เรียบไม่มีขน มีสีน้ำตาล หรือน้ำตาลอมชมพู ขนาดกว้าง 1.1-1.7 มิลลิเมตร ยาว 2.2 -3.1 มิลลิเมตร เปลือกเมล็ดจะพองตัวมีลักษณะเป็นเมือกเมื่อถูกความชื้น เป็นผงสีน้ำตาลอ่อนหรือน้ำตาลอมชมพู มีรสร้อน ขม หอม เมื่อถูกน้ำจะพองตัวมีลักษณะเป็นเมือก เหมือนเมล็ดแมงลัก

สภาพนิเวศวิทยา: ทะเลทรายและเตียงวดีบนดินที่มียิปโซฟิลและปูนขาวปนทราย บนที่ราบสูงในบริเวณที่เป็นทรายหินปูนและเนินเขากลุ่มก้อนและที่ราบดินเหนียวแข็ง

ถิ่นกำเนิด: ตะวันออกเฉียงใต้ของสเปน แอฟริกาเหนือไปจนถึงอินเดียและโซมาเลีย, อมริกาตะวันเฉียงใต้-กลาง ไปจนถึงตอนเหนือของเม็กซิโก

การกระจายพันธุ์: อัฟกานิสถาน, แอลจีเรีย, แอริโซนา, แคลิฟอร์เนีย, เกาะแคนารี, ไซปรัส, อียิปต์, รัฐอ่าว, อินเดีย, อิหร่าน, อิรัก, คูเวต, เลบานอน - ซีเรีย, ลิเบีย, มาเดรา, เม็กซิโก, ทะเลแปซิฟิก, เม็กซิโกตะวันออกเฉียงเหนือ, เม็กซิโกตะวันตกเฉียงเหนือ, โมร็อกโก, เนวาดา, โอมาน, ปากีสถาน, ปาเลสไตน์, ซาอุดีอาระเบีย, ไซนาย, โซโคตรา, โซมาเลีย, สเปน, เท็กซัส, ตูนิเซีย, เติร์ก, เมนิสถาน, ยูทาห์, ซาฮาราตะวันตก, เยเมน, จีนตะวันออกเฉียงใต้

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตามัว แก้โลหิตจาง แก้เย็นชา

-พิกัดยา ประกอบด้วย

1.“พิกัดเนาวเทียน” ได้แก่ เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวพาณี เทียนตากบ เทียนเกล็ดหอย สรรพคุณ แก้ลม เสมหะแบะดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อ แก้พรรดึก แก้ลมครรภ์รักษา

-บัญชียาจากสมุนไพร ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ปรากฏการใช้เทียนเกล็ดหอย ในยารักษาอาการโรคในระบบต่างๆของร่างกาย ได้แก่

1.ยารักษากลุ่มอาการทางระบบไหลเวียนโลหิต (แก้ลม) ปรากฏตำรับ “ยาหอมทิพโอสถ” มีส่วนประกอบของเทียนเกล็ดหอยร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ ใช้แก้ลมวิงเวียน “ยาหอมเทพจิตร” มีส่วนประกอบของเทียนเกล็ดหอยร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ ใช้แก้ลมกองละเอียด ได้แก่ อาการหน้ามืด ตาลาย สวิงสวาย (อาการที่รู้สึกใจหวิววิงเวียน คลื่นไส้ ตาพร่าจะเป็นลม) ใจสั่น และบารุงดวงจิตให้ชุ่มชื่น “ยาหอมนวโกฐ” มีส่วนประกอบของเทียนเกล็ดหอยร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ ใช้แก้ลมวิงเวียน คลื่นเหียน อาเจียน (ลมจุกแน่นในอก) ในผู้สูงอายุ แก้ลมปลายไข้ (หลังจากฟื้นไข้แล้วยังมีอาการ เช่น คลื่นเหียน วิงเวียน เบื่ออาหาร

องค์ประกอบทางเคมี:

-สารเมือก(mucilage): 20-30% ประกอบด้วยน้ำตาลเชิงซ้อนที่มีน้ำตาลเชิงเดี่ยวหลายชนิด(galactose, glucose, xylose, arabinose, rhamnose, galacturonic acid, plantiobiose, sucrose, fructose) ส่วนใหญ่เป็น arabinoxylan กรดไขมันหลายชนิด: palmitic acid, stearic acid, linoleic acid, oleic acid

สารกลุ่มอื่นๆ total fiber 85 %, soluble fiber 67-71%, ?-sitosterol, aucubin (irridoid), indicaine (alkaloid)

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

-ฤทธิ์ลดคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ในเลือด เมื่อปี ค.ศ.2006 ที่ประเทศญี่ปุ่น ได้ทำการศึกษาโดยใช้อาหารที่มี pantethines และเทียนเกล็ดหอยหรือสารสกัดจากเทียนเกล็ดหอย ในขนาด 1-2,000 มิลลิกรัมต่อวัน และ 10-50,000 มิลลิกรัมต่อวัน (ตามน้ำหนักของเทียนเกล็ดหอย) ตามลำดับ โดยทำการทดลองใช้ในกระต่ายที่ได้รับอาหารที่มีไขมันสูงร่วมกับ 0.5% pantethines และ 20% ผิวของเมล็ดเทียนเกล็ดหอยที่บดให้เป็นผงเป็นเวลา 8 สัปดาห์ ภายหลังการทดลองพบว่าคอเลสเตอรอลในเลือดมีระดับลดลง

เมื่อปี ค.ศ.2006 ที่ประเทศสเปน ได้ทำการทดลองในหนูอ้วน 2 กลุ่ม โดยกลุ่มแรกให้อาหารควบคุม และกลุ่มที่ 2 ให้อาหารร่วมกับ 3.5% เทียนเกล็ดหอย เป็นระยะเวลา 25 สัปดาห์ ทำการวัดน้ำหนักทุกสัปดาห์ วัด systolic blood pressure (SBP) เดือนละ 1 ครั้ง เมื่อจบการทดลอง ทำการวัดระดับ triglycerndes, total cholesterol, FFAs, glucose, insulin, adiponectin และ tumor necrosis factor ≥ (TNF≥) พบว่าหนูที่ได้อาหารที่มีเทียนเกล็ดหอย มีน้ำหนักลดลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับกลุ่มที่รับอาหารควบคุม และหนูกลุ่มควบคุมจะมีค่า SBP, triglycerndes, total cholesterol, FFAs, glucose, insulin และ TNF≥ สูงกว่ากลุ่มที่ 2 อย่างมีนัยสำคัญ จึงสรุปได้ว่าการบริโภคอาหารที่มีเทียนเกล็ดหอย จะช่วยป้องกันภาวะเซลล์บุผิวหลอดเลือดทำงานผิดปกติ ความดันโลหิตสูง โรคอ้วน ภาวการณ์มีระดับไขมันในเลือดผิดปกติ และการมีระดับ adiponectin และ TNF≥ ในเลือดผิดปกติในหนูอ้วน

การศึกษาผู้ป่วยที่มีระดับคลอเรสเตอรอลในเลือดสูงเล็กน้อยถึงปานกลางและมีอาการท้องผูกจำนวน 62 คน มีประวัติการรักษาคงที่ ไม่มีการเปลี่ยนแปลงอาหารหรือยาที่ได้อย่างน้อย 4 สัปดาห์ก่อนการศึกษา โดยให้ผู้ป่วยกินผลิตภัณฑ์จากเปลือกเมล็ดเทียนเกล็ดหอย 100% ครั้งละขนาด 3.5 กรัม วันละ 3 ครั้ง ผสมในอาหาร เช่นโยเกิร์ตหรือของเหลวซึ่งปราศจากกรดคาร์บอนิคหรือแอลกอฮอล์อย่างน้อย 100 มล. และกินก่อนหรือหลังกินยาชนิดอื่น 1-2 ชม. นาน 3 สัปดาห์

พบว่ามีผู้ป่วยที่ร่วมการทดลองจนสิ้นสุดการทดลอง 54 คน เป็นเพศหญิงอายุเฉลี่ย 60 ปี มีระดับคลอเรสเตอรอลในเลือดลดลงจากเดิม 252 ± 39 mg/dl เป็น 239 ± 37 mg/dl และค่า LDL-cholesterol ในเลือดลดลงจากเดิม 174 ± 34 mg/dl เป็น 162 ± 31 mg/dl แต่ระดับ Triglycerides และค่า HDL- cholesterol ในเลือดไม่เปลี่ยนแปลง ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีอาการท้องผูกลดลง และผู้ป่วยบางคนมีอาการข้างเคียงในระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องอืด ปวดท้อง รู้สึกไม่สบายท้อง คลื่นไส้ อาเจียน แสบร้อนหน้าอก และมีอาการหดเกร็งของกระเพาะอาหาร แต่อาการจะลดลงเรื่อยๆ

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-การศึกษาทางพิษวิทยาของเทียนเกล็ดหอยยังไม่มีข้อมูลการศึกษาวิจัยที่แน่ชัด แต่มีเพียงการทดสอบความเป็นพิษอยู่เพียงชิ้นเดียว คือ จากการทดสอบความเป็นพิษของเมล็ดเทียนเกล็ดหอย พบว่าเมื่อใช้ผสมในอาหารวัว ขนาด 50% และไม่พบความเป็นพิษ

การใช้ประโยชน์:

-เมือกที่มีปกคลุมเมล็ด ใช้เป็นสารทำให้คงตัวในไอศกรีม ช็อกโกแลต ฯลฯ

-เมือกที่มีปกคลุมเมล็ด ใช้เป็นแป้งเพื่อทำให้ผ้าลินินแข็ง

-ต้นอ่อน รับประทานเป็นผักในจานสลัด