Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

รังแค โรคริดสีดวงทวารหนัก โรคพยาธิลำไส้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน ชันนะตุ APOCYNACEAE วงศ์ตีนเป็ด วงศ์ไม้ลั่นทม วงศ์โมก พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: รักขาว

ชื่อท้องถิ่น: ฮักขี้หมู ฮักหมู (เชียงใหม่)/ รักน้ำ (ชัยภูมิ)/ น้ำเกลี้ยง (สุรินทร์, ปราจีนบุรี)/ รัก (สระบุรี, ปราจีนบุรี, สุราษฎร์ธานี)/ ปูนผง(ปราจีนบุรี)

ชื่อสามัญ: Crown flower, Giant Indian Milkweed, Giant Milkweed, Tembega

ชื่อวิทยาศาสตร์: Calotropis gigantea (L.) Dryand.

ชื่อวงศ์: APOCYNACEAE และอยู่ในวงศ์ย่อย ASCLEPIADOIDEAE-ASCLEPIADACEAE

สกุล: Calotropis

สปีชีส์: gigantea

ชื่อพ้อง:

-Asclepias argentata Noronha

-Asclepias gigantea L.

-Madorius giganteus (L.) Kuntze

-Periploca chinensis Decne.

-Periploca cochinchinensis Lour.

-Streptocaulon cochinchinense (Lour.) G.Don

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นรักขาว จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กหรือเป็นไม้พุ่มขนาดกลาง มีความสูงของต้นประมาณ 1-3 เมตร ลำต้นมีเนื้อไม้ แตกกิ่งก้านมากที่โคนต้น และจะแตกกิ่งก้านสาขาแผ่ออกทางด้นข้างพอ ๆ กับส่วนสูงของลำต้น เปลือกต้นเป็นสีน้ำตาลอ่อนหรือสีเทาคล้ายขี้เถ้า แตกเป็นร่องตามยาว กิ่งจะไม่มีเนื้อไม้ ตามกิ่งอ่อนและยอดอ่อนมีขนละเอียดสีขาวปกคลุมอยู่หนาแน่น และทุกส่วนของต้นมียางสีขาวข้น

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรีแกมขอบขนาน ปลายใบเป็นติ่งแหลม โคนใบมนหรือเว้าเล็กน้อย ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 8-30 เซนติเมตร แผ่นใบหนาอวบน้ำ หลังใบและท้องใบมีขนสีขาวปกคลุม เมื่อกระทบแสงจะสะท้อนเป็นสีเหลืองนวล ใบไม่มีก้านใบ หรือมีก้านใบสั้น

ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบซี่ร่ม โดยจะออกตามซอกใบใกล้ส่วนยอดหรือตามปลายกิ่ง แต่ละช่อมีดอกย่อยจำนวนมาก ก้านช่อดอกยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร ส่วนก้านดอกย่อยยาวประมาณ 2.5-4 เซนติเมตรดอกเป็นสีขาว สีม่วง หรือสีม่วงแดง มีกลีบดอก 5 กลีบ กลีบดอกผิวเกลี้ยง แต่ละกลีบเป็นรูปรีถึงรูปใบหอก ปลายแหลมหรืออาจบิด กว้างประมาณ 0.5-0.8 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ส่วนโคนกลีบดอกเชื่อมติดกัน หลอดกลีบดอกสั้น และมีรยางค์ลักษณะเป็นรูปมงกุฎขนาดใหญ่อยู่ตรงกลางดอก มี 5 แฉก อวบน้ำ เชื่อมติดกัน สั้นกว่าเส้าเกสรเพศผู้ ปลายมน มีติ่งมนทางด้านข้าง ฐานเป็นเดือย และอับเรณูมีเยื่อบางหุ้ม ส่วนกลีบเลี้ยงดอกมี 5 กลีบ ลักษณะของกลีบเป็นรูปไข่กลับ ปลายแหลม กว้างประมาณ 2-3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 4-6 มิลลิเมตร และมีขนนุ่มปกคลุม

ผล ลักษณะผลเป็นฝักติดกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของฝักเป็นรูปรีโค้ง ปลายฝักแหลมงอ มีขนาดกว้างประมาณ 2.58-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 7-10 เซนติเมตร ผิวเป็นคลื่น ผิวฝักมีนวลสีขาวเหนียวมือ ฝักอ่อนเปลือกสีขาว เมื่อแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแลแตกออก ภายในฝักมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก ลักษณะของเมล็ดแบนเป็นสีน้ำตาล ยาวประมาณ 5-7 มิลลิเมตร และมีขนสีขาวติดอยู่เป็นกระจุกที่ปลายของเมล็ด ยาวประมาณ 2.5-4 เซนติเมตร และสามารถปลิวไปตามลมได้ไกล

สภาพนิเวศวิทยา: -

ถิ่นกำเนิด: จีนไปจนถึงเอเชียเขตร้อน

การกระจายพันธุ์: อัสสัม, บังกลาเทศ, กัมพูชา, จีนกลางตอนใต้, จีนตะวันออกเฉียงใต้, หิมาลัยตะวันออก, ไหหลำ, อินเดีย, จาวา, เกาะแลกคาดีฟ, ลาว, มาลายา, มัลดีฟส์, พม่า, เนปาล, ศรีลังกา, สุลาเวสี, ไทย, เวียดนาม, เกาะอันดามัน, แองโกลา, โคลอมเบีย, คิวบา, ฟิจิ, กิลเบิร์ตไอส์, ฮาวาย, เคนยา, ซุนดาน้อย, มาเรียนา, โมซัมบิก, นิวกินี, ดินแดนทางตอนเหนือ, ฟิลิปปินส์, ฟีนิกซ์ไอส์, ควีนส์แลนด์, เกาะโวไซตี้, เกาะโซโลมอน, แทนซาเนีย, ตรินิแดด-โตเบโก, เวเนซุเอลา, เวเนซุเอลาแอนทิลลิส

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด หรือการปักชำ

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงทวารทั้ง 9

*ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร แก้คุดทะราด

*ผล รสเอียน สรรพคุณ แก้รังแค

*ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เหนือและมูกเลือด

*ยาง รสเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงในลำไส้ แก้กลากเกลื้อน ทาปลาช่อนย่างให้เด็กรับประทาน ขับพยาธิไส้เดือนได้ รับประทานมากทำให้อาเจียนและท้องร่วงได้

องค์ประกอบทางเคมี: -

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:-

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-ยางจากต้น เป็นอันตรายต่อผิวหนังและดวงตา ดังนั้นในการเก็บเกี่ยวดอกรัก จึงต้องแต่งกายอย่างรัดกุมมิดชิด สวมถุงมือยาง แว่นตา และใช้ผ้าปิดปากและจมูก

-ยางและใบ มีสาร Digitalis ซึ่งออกฤทธิ์เป็นพิษต่อหัวใจและเลือด ทำให้มีอาการระคายเคืองเยื่อบุปากและกระเพาะอาหารก่อน แล้วตามด้วยอาการอาเจียน ปวดศีรษะ ท้องเดิน และปวดท้อง ถ้ารับประทานเข้าไปมากและล้างท้องไม่ทัน สารพิษจะถูกดูดซึมผ่านลำไส้และแสดงความเป็นพิษต่อหัวใจ ซึ่งจะเกิดขึ้นช้าหรือเร็วก็ขึ้นอยู่กับชนิดของไกลโคไซด์

การใช้ประโยชน์:

-ปุยจากผล นำไปใช้ทำเส้นด้ายที่ใช้ทอผ้า และนำมานำมายัดใส่หมอนใช้แทนนุ่นได้

-เนื้อไม้ นำมาเผาเป็นถ่านที่ใช้สำหรับผสมดินปืน

-ในด้านไสยศาสตร์จะนิยมใช้รากของต้นรักที่มีดอกซ้อนสีขาวมาแกะเป็นรูปพระปิดตา รูปนางกวัก หรือรูปเด็กขนาดเล็กที่นำมารวมกับรูปเด็กที่แกะได้จากรากของมะยม หรือที่เรียกว่า “รักยม” แล้วนำมาแช่ในขวดเล็ก ๆ ที่ใส่น้ำมันจันทน์ ก็นับว่าเป็นของขลังอีกอย่างหนึ่งที่ชายไทยสมัยก่อนนิยมพกติดตัวเวลาออกจากบ้าน ส่วนใบของต้นรักนั้นก็นำมาใช้ทำเสน่ห์ให้คนรักได้ โดยใช้เฉพาะใบจากต้นรักซ้อนสีขาวเช่นเดียวกัน

-ในด้านพิธีกรรม เช่น พิธีงานแต่งของคนไทยภาคกลาง นอกจากเราจะใช้ดอกรักนำมาร้อยเป็นพวงมาลัยสวมให้เจ้าบ่าวและเจ้าสาวแล้ว ก็ยังใช้ใบของต้นรักนำมารองก้นขันใส่สินสอดและขันใส่เงินทุนที่ให้แก่คู่สมรสอีกด้วย

-ประเทศอินเดียจะใช้น้ำจากผลเป็นส่วนผสมของเครื่องดื่มที่เรียกว่า “บาร์”

-ชาวฮาวายถือว่ามาลัยดอกรักที่นำมาทำเป็นสร้อยคอ (lei) คือ สัญลักษณ์ของความเป็นกษัตริย์