Select your language TH EN

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ thai-herbs.thdata.co thdata.co

อาการท้องผูก เถาดาน อาการวิงเวียนศรีษะ RUTACEAE วงศ์ส้ม พืชจำพวกต้น

อ่านบทความอัตโนมัติ

ชื่อไทย: ส้มเขียวหวาน

ชื่อท้องถิ่น: ส้มแก้วเกลี้ยง ส้มแก้วโบราณ ส้มจันทบูร ส้มตรังกานู ส้มแป้นกระดาน ส้มแป้นขี้ม้า ส้มแสงทอง (กรุงเทพฯ)/ ส้มจุก ส้มแป้นเกลี้ยง ส้มแป้นหัวจุก (ปัตตานี)/ ส้มขี้ม้า (นครราชสีมา)/ ส้มเหม็น (ภาคกลาง)/ ชมะเขียว มะบาง (เชียงใหม่)/ มะขุน มะแง มะจุก ส้มจุก ส้มเชียงตุง (ภาคเหนือ)/ ซาโบโค ซ่าซุยโบโข่ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)/ ลีมากุเละนีปี้ห์ ลีมากุเละลอเก๊าะ (มลายู-ปัตตานี)/ ลีมาจีนา ลีมายือโบ (มลายู/ จวี๋ ชิงผี เฉินผีจวี๋ จวี๋เหอ (จีนกลาง)ช

ชื่อสามัญ: Mandarin orange, Mandarin, Mandarine, Tangerine

ชื่อวิทยาศาสตร์: Citrus reticulata Blanco

ชื่อวงศ์: RUTACEAE

สกุล: Citrus

สปีชีส์: reticulata

ชื่อพ้อง:

-Citrus chrysocarpa Lush.

-Citrus crenatifolia Lush.

-Citrus crenatifolia var. lycopersiciformis Lush.

-Citrus deliciosa Ten.

-Citrus × nobilis var. koozi Sieb. ex Yu.Tanaka

-Citrus × nobilis var. papillaris (Blanco) Wester

-Citrus papillaris Blanco

-Citrus papillaris var. chrysocarpa (Lush.) Alston

-Citrus tangerina Yu.Tanaka

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:

ต้นส้มเขียวหวาน เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม มีความสูงของต้นได้ประมาณ 3-5 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านมาก กิ่งอ่อนมีหนาม

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่มนรี ปลายใบแหลม ส่วนขอบใบเรียบหรือมีฟันเลื่อยเล็กน้อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2.5-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5.5-8 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียวเรียบเป็นมัน เนื้อใบแข็ง มีต่อมน้ำมันอยู่ตามแผ่นใบ

ดอก ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นช่อบริเวณง่ามใบและปลายยอดกิ่ง มีกาบใบ 5 ใบ มี 5 กลีบ ดอกมีขนาดเล็กเป็นสีขาวอมเหลือง ดอกมีเกสรเพศผู้ประมาณ 18-24 อัน ส่วนเกสรเพศเมียมีประมาณ 3-5 อัน มีรังไข่ 9-15 อัน

ผล ลักษณะค่อนข้างกลม เนื้อนิ่ม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-7 เซนติเมตร เปลือกนอกเป็นสีเขียว เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวอมเหลืองหรือสีเหลืองแดง ผิวผลเรียบเกลี้ยงและเป็นมัน เปลือกอ่อน ผิวหนา และมีน้ำมันที่เปลือก ภายในมีเนื้อลักษณะฉ่ำน้ำ แบ่งออกเป็นกลีบ ๆ มีสีส้ม แต่ละกลีบจะมีเมล็ดสีขาวอยู่ภายใน เมล็ดมีลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายแหลม สีขาวนวล

สภาพนิเวศวิทยา: -

ถิ่นกำเนิด:เอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การกระจายพันธุ์: -

การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ:

-ตำรายาไทย

*เปลือกลูก รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ใจสั่น

*น้ำส้มคั้น รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ แก้ฟันผุ ระบายอ่อน

-บัญชียาจากสมุนไพร ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ปรากฏการใช้ส้มเขียวหวาน ในยารักษาอาการโรคในระบบต่างๆของร่างกาย ได้แก่

1.ยารักษากลุ่มอาการทางระบบไหลเวียนโลหิต (แก้ลม) ปรากฏตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” มีส่วนประกอบขอส้มเขียวหวานร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ ใช้แก้ลมกองละเอียด ได้แก่ อาการหน้ามืด ตาลาย สวิงสวาย (อาการที่รู้สึกใจหวิววิงเวียน คลื่นไส้ ตาพร่าจะเป็นลม) ใจสั่น และบำรุงดวงจิตให้ชุ่มชื่น

องค์ประกอบทางเคมี:

-สารที่พบ ได้แก่ น้ำมันระเหย, วิตามินซี, วิตามินบี 1 และยังพบสาร anthranilic acid, apigenin, caryophyllene, creatine, citral, d-Limonene, geraniol, hesperidin, limonene, linalool, myrcene, naringenin, nerol, nobiletin, nomilin, ocimene, phellandrene, pinene, sabinene, sinensetin, tangeretin เป็นต้น

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:

-เปลือกผล มีฤทธิ์ต้านไวรัส ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของเชื้อไวรัส ผสมในยารักษาโรคตับอักเสบ ต้านอะมีบา ไล่แมลง ต้านยีสต์ ต้านแบคทีเรีย ต้านเชื้อรา ต้านอนุมูลอิสระ ต้านอาการหัวใจเต้นผิดปกติ คลายกล้ามเนื้อเรียบ ต้านอาการตัวเหลือง ต้านการก่อกลายพันธุ์ ไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ ต้านมะเร็ง เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง ผสมในยาห้ามเลือด ต้านพยาธิ ฆ่าเห็บ รักษาโรคเกี่ยวกับนิ่วในถุงน้ำดี

-สารที่สกัดได้จากเปลือกผลส้มเขียวหวาน หรือน้ำต้มที่ได้จากเปลือกผลส้มเขียวหวาน มีฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อเรียบของลำไส้ที่บีบตัวได้ และยังพบว่ามีฤทธิ์กระตุ้นหัวใจของกบทดลองให้เต้นเร็วขึ้น หากใช้สารมากเกินไปจะทำให้การเต้นของหัวใจช้าลง

-น้ำมันระเหยจากเปลือกผลส้มเขียวหวานมีฤทธิ์กระตุ้นลำไส้ให้มีน้ำย่อยมากขึ้น และกระตุ้นให้ลำไส้มีการบีบตัวแรงขึ้น จึงสามารถช่วยขับลมออกจากลำไส้ได้

การศึกษาทางพิษวิทยา:

-การทดสอบความเป็นพิษพบว่า เมื่อป้อนน้ำมันหอมระเหยให้หนู หรือกระต่าย ขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายเป็นจำนวนครึ่งหนึ่งคือ มากกว่า 5 ก./กก.

การใช้ประโยชน์:

-ผลสุก ใช้รับประทานสดเป็นผลไม้ ใช้ทำน้ำส้ม ผลไม้กระป๋อง ฯลฯ ส่วนเปลือกผลสามารถนำมาใช้ทำน้ำมันสลัด สกัดเพกทิน

-ในด้านสุขภาพ การรับประทานส้มเขียวหวานจะช่วยป้องกันโรคเลือดออกตามไรฟัน รักษาโรคเหงือก ช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยเสริมสร้างคอลลาเจน ซ่อมแซมเนื้อเยื่อ ทำให้แผลหายเร็วขึ้น บำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่งมีน้ำมีนวล ช่วยขจัดความหมองคล้ำ ชะลอการเกิดริ้วรอย มีบ้างที่นำมาใช้รักษาสิว เป็นต้น